Gebrek aan sociale ontwikkeling in coronatijd geeft meisjes mentale problemen
De emotionele klachten van meisjes na de coronacrisis komen voort uit verstoring van de sociale ontwikkeling, stelt hoogleraar neuropsychologie Jelle Jolles. Tienermeisjes ontwikkelen vroeger zelfinzicht, wat ze op die leeftijd kwetsbaarder maakt.
Is het prestatiedruk die vooral meisjes mentaal de das omdoet? Emeritus hoogleraar neuropsychologie Jelle Jolles noemt het onderzoek Health Behaviour in School-aged Children ‘belangwekkend’. Van de onderzochte meisjes kampt 70 procent wekelijks met psychosomatische klachten als hoofdpijn of buikpijn, en van de jongens bijna 50 procent. “Dat kun je niet negeren”, zegt Jolles. Maar, vraagt hij zich af: “Ligt de oorzaak daarvan bij prestatiedruk in het onderwijs? Ouders en leraren kunnen hier niets aan doen.”
De onderzoekers wijzen als een van de belangrijkste oorzaken op de druk die vooral meisjes ervaren om hoge cijfers te halen, op te stromen naar de hoogste schoolniveaus en het moeilijkste schoolprofiel te kiezen. “Maar deze trends zijn al decennia aan de gang”, zegt Jolles. “In het onderwijs is men er inmiddels al van doordrongen dat we liever creatieve leerlingen hebben die problemen kunnen oplossen dan leerlingen die alleen hoge cijfers hebben. In coronatijden is de prestatiedruk echt niet opgevoerd.”
Het zit in de verwachtingen
De auteur van 'Leer je kind kennen" en "Het tienerbrein wijt de mentale problemen bij meisjes tussen de 12 en 16 jaar vooral aan het feit dat meiden, meer dan jongens, voortdurend bezig zijn met verwachtingen; ‘doe ik dit wel goed?’, ‘wat wil de leraar van me?’, ‘wat verwachten mijn ouders?’.
“Hun sociale brein is in ontwikkeling en steeds op zoek naar de bedoelingen van de omgeving: van leraren, ouders en leeftijdsgenoten. Daarom is feedback essentieel. Die zorgt voor de ontwikkeling van het zelfinzicht en de zelfregulatie. Daardoor is de jongere steeds beter in staat om de bedoelingen van school, van de ouders, van de leraar in te schatten. En juist de ontwikkeling van deze neuropsychologische functie is in de covidperiode behoorlijk vertraagd: door de giftige cocktail van de coronamaatregelen, de isolatie waarin ze raakten en de achterstanden in de lesstof.”
“Het is voor meiden een nadeel dat ze relatief jong zijn als deze functies zich ontwikkelen”, zegt Jolles. “Hun zelfinzicht is nog niet adequaat, ze onderschatten zichzelf, zijn eerder gevoelig voor intenties en verwachtingen van hun omgeving. Dat maakt hen uitgerekend in deze levensfase kwetsbaarder dan jongens, bij wie dit anderhalf tot twee jaar later pas gaat spelen.”
Het kan met deze generatie wel even duren
Jolles spreekt veel leraren die zien hoe druk meisjes zich het afgelopen jaar in de klas zijn gaan gedragen, en ook de onderzoekers van Jong in de 21ste eeuw spreken van toegenomen agressie onder meisjes. Ook die wijt Jolles aan de achterstand in ontwikkeling doordat meisjes minder ervaringen hebben kunnen opdoen. “Hun ontwikkeling moet hersteld worden. Dat kan lastig zijn als verkeerd gedrag weer moet worden afgeleerd. Dat kan wel even duren met deze generatie tieners. Gelukkig is het tienerbrein een nieuwsgierig en een sociaal brein: dat geeft ruimte. Maar duidelijk is wel dat we ermee aan de slag moeten.”
Ouders en leraren neemt Jolles niets kwalijk: “Het is ook voor hen zo’n moeilijke tijd geweest. Ze zijn het zicht kwijtgeraakt op hoe je je kind het beste kunt stimuleren. Ze zijn erg gaan sturen. Zo gek is het natuurlijk niet dat je een kind bijles geeft als het door corona achterstanden heeft opgelopen. Maar als je je ervan bewust bent dat een meisje tussen de 8 en 16 jaar heel erg open staat voor wat anderen van haar verwachten, dan moet je er misschien niet nog een schepje bovenop te doen door je teleurstelling over een laag cijfer uit te spreken.”
Jolles ziet de komende jaren vooral een oplossing in een grotere aandacht voor sociale en emotionele vaardigheden op scholen. “Onze jongeren hebben de afgelopen twintig jaar op school in sociaal opzicht veel vrijheid gekregen. Wellicht té veel. Vrijheid is goed, als het maar ‘vrijheid in geborgenheid is’. Dit onderzoek toont aan dat ze ons toeroepen: help me! Geef daarom feedback en vergroot de rol van schoolpsychologen en -pedagogen: niet om te praten over grote problemen als agressie of depressie, maar om te zorgen dat leerlingen gewoon goed in hun vel zitten en daardoor meer openstaan voor het leren.”
Jongeren Support Reizen (18-24 jaar)
De weg naar volwassenheid voelt vaak als een rommelige of verwarde periode waarbinnen veranderingen zijn op verschillende gebieden zoals: op lichamelijk, intellectueel en sociaal-emotioneel gebied. Lees verder